Michael Ventris

Το 1936 ο Α. Evans έδωσε μια διάλεξη στο Λονδινο σχετικά με τις αρχαιλογικές ανακαλύψεις του στο ανάκτορο της Κνωσού και τη μυστηριώδη μινωική γραφή. Ανάμεσα στούς ακροατές του ήταν και ο δεκατετράχονος τότε Michael Ventris, ο οποίος εντυπωσιάστηκε από όσα άκουσε και αποφάσισε να ασχοληθεί συστηματικά με τα άγνωστα εκείνα σύμβολα για να αποκαλύψει το μυστήριό τους. Άρχισε να μελετά τη διαθέσιμη σχετική βιβλιογραφία και να αλληλογραφεί με ειδικούς επιστήμονες. Ο σπόρος που έπεσε στο πνεύμα του άρχισε να φυτρώνει και δεν θα αργο΄θσε να αποδώσει καρπούς.

Μετά από 4 χρόνια, το 1940, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό American Journal of Archaeology το πρώτο άρθρο του με τίτλο Εισαγωγή στη Μινωική Γλώσσα. Η σκέψη του προσανατολιζόταν στην εύρεση μιας γλώσσας που θα μπορούσε να είναι συγγενική της μινωικής. Η Ελληνική αποκλειόνταν κατηγορηματικά από τους επιστήμονες, διοτί, ήταν επηρεασμένοι από τη θεωρία του Evans. Ο Ventris πρότεινε την ατρουσκική, τη γλώσσα των Ετρούσκων, αποίκων της Ιταλίας, που προέρχονταν από το Αιγαίο. Αν και τα αποτελέσματα της  σύγκρισης με τη Γραμμική Β ήταν αρνητικά, εντούτοις η εκδοχή της  ετρουσκικής γλώσσας παρέμεινε σαν έμμονη ίδεα στη σκεψή του, ακόμη και μέχρι τις αρχές του 1952, λίγους μήνες δηλαδή πρίν καταλήξει στην ορθή λύση.

Κατ'α το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο Ventris υπηρέτησε στη Βασιλική Αεροπορία της Μεγάλης Βρετανίας. Αργότερα φοίτησε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων και το 1948 έλαβε το πτθχίο του με άριστα. Κατόπιν εργάστηκε ως αρχιτέκτονας στο Υπουργείο Παιδείας της Μεγάλης Βρετανίας. Ποτέ όμως δεν έπαψε να ενδιαφέρεται για τη μινωική γραφή, διότι το φιλέρευνο πνεύμα του δεν επρόκειτο να ικανοποιηθεί, εάν δεν έβρισκε τη λύση του μυστηρίου.

Το 1950 έστειλε σε 12 επιστήμονες (για τους οποίους γνώριζε ότι ασχολούνται με το θέμα) ένα ερωτηματολόγιο, ζητώντας τη γνώμη τους πάνω σε διάφορα θέματα σχετικά με τη Γραμμική Β, όπως την ύπαρξη κλίσεων, τις πιθανές σχέσεις της με τη Γραμμική Α και την Κυπριακή κ.ά. Από τους 12 απάντησαν οι 10, μεταξύ των οποίων και ο Έλληνας Κωνσταντίνος Κτιστόπουλος. Το επόμενο διάστημα ο Ventris συνέχισε την αλληλογραφία μαζί τους και τους ενημέρωνε για την πρόοδο των ερευνών του.

Οι διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα στα οποία κατέληγε καταγράφονταν και τα διαστήματα από τον ίδιο στις λεγόμενες Σημειώσεις Εργασίας. Σε αυτές αναδεικνύεται όλλη η εξελικτική πορεία της ερευνάς του, οι ατέλειες, τα σφάλματα και οι αστοχίες, αλλά και το συνθετικό πνεύμα του, με το οποίο διέκρινε συνδυασμούς και συσχετισμούς μέσα στο πέλαγος των μυστηριωδών σημείων. Με δικά του έξοδα τύποσε τις αρχικές Σημειώσεις Εργασίας του και τις έστειλε σε διάφορους επιστήμονες. Ήταν πεπεισμένος ότι μόνο με συλλογική εργασία αρκετών μελετητών θα μπορούσε να βρεθεί ικανοποιητική λύση. Γι' αυτό δεν διεκδίκησε για τον εαυτό του τη δόξα της ερευνάς του, την αποκρυπτογράφηση τησ Γραμμικης Β, υπεράνω των προσωπικών του φιλοδοξιών.

Η μέθοδος που ακολούθησε ο Ventris ήταν πολύ απλή και πρακτική, αλλά συνάμα και ιδιοφυής. Χρησιμοποίησε ως βασικό εργαλείο του τη λεγόμενη "σχάρα", η οποία ήταν ένας πίνακας με κάθετες στήλες και οριοζόντιες σειρές. Σε κάθε κάθετη στήλη τοποθετούσε τα σύμβολα που φαινονταν ότι περιείχαν το ίδιο φωνήεν μαζί με κάποιο σύμφωνο, ενώ σε κάθε οριζόντια σειρά τοποθετούσε τα σύμβολα που φαίνονταν ότι περιείχαν το ίδιο σύμφωνο μαζί με κάποιο φωνήεν. Η σταδιακή συμπλήρωση των τετραγωνιδίων της σχάρας υποποιήθηκε με εξαιρετικά πολύμπλοκους συλλογισμούς, συνδυασμούς μεταξύ των λέκεων, στατιστικές αναλύσεθς της εμφάνισης των συμβόλων, διορθώσεις των αναπόφευκτων λαθών κ.ο.κ.

Όλα αυτά τα στάδια επεξεργασίας είναι καταγεγραμμένα λεπτομερώς στις Σημειώσεις Εργασίας. Η σχάρα, βέβαια, υπόκειτο σε συνεχείς τροποποιήσεις, αλλά ως εργαλείο αποδείχθηκε εξαιρετικά λειτουργικό. Στην εικ.17 φαίνεται η μορφή που είχε η σχάρα του Ventris στις 28 Σεπτεμβρίου του 1951, όπως αποτυπώνεται στη Σημειώσεις Εργασίας 15.

Αναφέραμε προηγοθμένος ότι η σκέψη του Ventris  ήταν προσκολλημένη στην εκδοχή της ετρουσκικής γλώσσας και ότι οι Σημειώσεις Εργασίας έβριθαν από συσχετισμούς της μινωικής γραφής με αυτήν. Δεν έβρισκε όμως διέξοδο προς αυτήν την κατεύθυνση. Στα μέσα περίπου του 1952 διαπίστωσε ότι ορισμένοι, τουλάχιστον, από του συνδυασμούς συμβόλων μπορούσαν να αποδοθούν με ελληνικές λέξεις. Καθώς διαπίστωσε ότι το ίδιο ίσχυε και με άλλους συνδυασμούς, έγραψε σε κάποιο σημείο της τελευταίας Σημειώσεις Εργασίας ότι "η χίμαιρα της ελληνικής γλώσσας εμφανίζεται ξανά". Και ενώ είχε ήδη ταχυδρομήσει τη Σημειώση αυτή στους επιστήμονες με τους οποίους αλληλογραφούσε, συνέχισε την προσπάθειά του προς τη νεα κατεύθυνση και, έκπληκτος, αντελήφθη ότι η ελληνική λύση της Γραμμικης Β ήταν αβαπόφευκτη. Ο κώδικας είχε "σπάσει" και η άγνωστη γλώσσα ωα αποκαλύπτει τα μυστικά της.

Η πρώτη λέξη που αποκρυπτογραφήθηκε με βεβαιότητα ήταν το τοπωνύμο a-mi-ni-so = Αμνισός και ακολούθησαν τα τοπωνύμια  ko-no-so = Κνώσος, tu-ri-so = Τύλισσος και pa-to = Φαιστός. Από εκεί και πέρα τα πράγματα ήταν πολύ εθκολότερα, διότι η ταύτιση ενός συμβόλου αποκάλυπτε το σύμφωνο και το φωνήεν που είχαν όλα τα σύμβολα στην ίδια σειρά η στην ίδια στήλη πάνω στη σχάρα. Κατ' αυτόν τον τρόπο κατέση δυνατή η ταύτιση των περισσότερων συμβόλων.

Ο  Ventris σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα τη νύχτα της 6ης Σεπτεμβρίου του 1956. Καθώς επέστρεφε στο σπίτι του με το αυτοκινητό του, συγκρούστηκε με ένα φορτηγό και το νήμα της ζωής του κόπηκε ακαιριαία.